Czym jest obrzęk limfatyczny?
Obrzęk limfatyczny to obrzęk tkanek spowodowany nabytą (rzadziej wrodzoną) chorobą układu limfatycznego, która może wynikać z chirurgicznego leczenia nowotworu lub radioterapii.
Anatomia układu limfatycznego
Aby zrozumieć w jaki sposób rozwija się obrzęk limfatyczny, wymagana jest znajomość anatomii układu limfatycznego. Gdy tętnice przenoszą krew wzdłuż naszych kończyn, naczynia rozdzielają się na mniejsze tętniczki i naczynia włosowate w palcach rąk i nóg. Krew wraca do serca za pomocą żył. W okolicy naczyń włosowatych następuje zmiana ciśnienia z większego ciśnienia (25-35 mmHg) po stronie tętniczek do mniejszego ciśnienia w małych żyłach (10-15 mmHg), która wypycha część płynu zwanego chłonką z naczyń do tkanki zewnętrznej. Chłonka (płyn limfatyczny) jest wychwytywana przez naczynia limfatyczne, które przenoszą płyn z powrotem do dużych żył w klatce piersiowej, by trafił on do obiegu krwionośnego.
– Ewa Timek, MD
Obrzęk limfatyczny i układ limfatyczny
W warunkach niezaburzonych, płyn limfatyczny dość szybko trafia z powrotem do naczyń klatki piersiowej. Problem powstaje wtedy, gdy na drodze przepływu chłonki powstaje „blokada” spowodowana zmianami pooperacyjnymi lub wadliwym wyksztalceniem struktur układy limfatycznego, jako że chłonką nie ma innych możliwości drenażu poza centralnym w klatce piersiowej. Oznacza to, że niedrożność naczynia limfatycznego w dowolnym miejscu, w trakcie jego powrotu do klatki piersiowej, powoduje, że płyn limfatyczny wypływa do otaczającej ją tkanki, powodując obrzęk, ciężar i ból kończyn. Czasami obrzęk limfatyczny może rozwinąć się w obszarach tułowia lub głowy po urazie lub operacji. Niezależnie od miejsca obrzęku gromadzenie się płynów jest niezdrowe, powoduje stan zapalny i podrażnienie. Nieleczony zbyt długo obrzęk powoduje blizny, a nawet zamienia się w stałą tkankę tłuszczową – tłuszcz. W takim przypadku naczynia limfatyczne będą nadal niedrożne, utrwalając dyskomfort pacjenta.
Obrzęk limfatyczny i leczenie chirurgiczne
Obrzęki układu limfatycznego nie występują samoistnie (z wyjątkiem chorób wrodzonych). Jedną z przyczyn pojawienia się obrzęku są zabiegi chirurgiczne przeprowadzane w celu kontroli oraz leczenia raka piersi i raka kobiecych narządów płciowych. Podczas operacji mogą być przecięte naczynia limfatyczne lub jest wymagane usunięcie węzłów chłonnych znajdujących się w dołach pachowych i okolicy narządów płciowych. Te zabiegi często wpływają na pojawienie się obrzęku w jednej kończynie (ręka lub noga) w zależności od miejsca nacięcia. Warto wspomnieć, że otyłość również zwiększa ryzyko tego schorzenia. Głównym objawem obrzęku limfatycznego jest opuchnięcie. Obrzęk wżerowy jest zjawiskiem, w którym wżery obserwuje się po przyłożeniu nacisku na obszar gromadzenia się płynu. Ten rodzaj obrzęku można korygować za pomocą zabiegów chirurgicznych, takich jak operacja pomostowania limfatyczno-żylnego i przeniesienie węzłów chłonnych lub tradycyjna terapia. Kiedy nie ma wżerów po zastosowaniu nacisku, prawdopodobnie mamy do czynienia z obrzękiem lipidowym, w którym niepożądany płyn przekształca się w tkankę tłuszczową. Te przypadki mogą być podatne na operacje redukcyjne, takie jak liposukcja lub czasami wycięcie miejsca, w którym znajduje się obrzęk.
Tradycyjne metody
Tradycyjne metody leczenia obrzęku limfatycznego mogą być skuteczne w 80% przypadków. Terapie zachowawcze obejmują ręczny drenaż, pompowanie i noszenie uciskowych ubrań w celu wypychania płynu w górę kończyny lub w kierunku fizjologicznie prawidłowego obszaru i zapobiegania gromadzeniu się płynu. Wczesne etapy umożliwiają usunięcie płynu, dzięki czemu ramię lub noga mogą powrócić do swoich normalnych proporcji. Jednak te opcje leczą objawy obrzęku limfatycznego – gromadzenie się płynu – a nie samą przyczynę – rozłączone naczynia limfatyczne – co wymaga interwencji chirurgicznej.
Terapie chirurgiczne – pomostowanie limfatyczno-żylne
Jednym z najbardziej specjalistycznych i skutecznych zabiegów chirurgicznych jest pomostowanie limfatyczno-żylne (LVB). Wymaga zdrowych, działających kanałów limfatycznych, które nie przeszły jeszcze trwałego uszkodzenia ani transformacji ciała stałego. Zabieg polega na połączeniu przeciętych naczyń limfatycznych rąk i nóg z drobnymi żyłami. To obejście ponownie łączy szlak płynu limfatycznego i przekierowuje go z powrotem do żył i klatki piersiowej. Przy użyciu mikroskopu dr Timek przeprowadza tę procedurę, w celu zmniejszenia obrzęku, uczucia ciężkości, bólu, dyskomfortu i zmniejszenia lub wyeliminowania obrzęku limfatycznego kończyn.
Zabieg pomostowania limfatyczno-żylnego
Przed zabiegiem w kończynę wstrzykuje się zielony barwnik o nazwie zieleń indocyjaninowa (ICG), aby naczynia limfatyczne były widoczne przez specjalny skaner Hamamatsu Photodynamic Eye (PDE). Dr Timek używa PDE do wizualizacji naczyń i rysuje je na powierzchni skóry za pomocą markera. Za pomocą tego urządzenia można zlokalizować położenie naczyń limfatycznych oraz miejsca gromadzenia się płynu. Wizualizacja położenia naczyń pozwala na wybranie miejsca, gdzie wykonane będzie pomostowanie, w trakcie którego naczynie limfatyczne zostaje połączone pod mikroskopem z sąsiednią żyłą. Ze względu na bardzo małe rozmiary naczyń limfatycznych, o średnicy około 0,3-1 mm operacja wymaga precyzji i szczególnych umiejętności. Pomostowanie limfatyczno-żylne (LVB) umożliwia „wcześniejszy” powrót chłonki do układu żylnego, zanim płyn limfatyczny spotka się z „przeszkodą”. Zabieg ten obarczony jest niskim ryzykiem i nie wymaga hospitalizacji. LVB potrzebuje około 2 lat na uzyskanie optymalnych wyników, zakładając, że nie doszło jeszcze do trwałego uszkodzenia naczyń limfatycznych. Zaleca się również wznowienie częstych masaży po 1 miesiącu od zabiegu w celu stymulacji przepływu limfy w nowo połączonych naczyniach.
Terapie chirurgiczne – transfer węzłów chłonnych
Inną terapią w leczeniu obrzęku limfatycznego rąk lub nóg jest operacja przeniesienia węzłów chłonnych. Zabieg ten przenosi pobrane węzły chłonne z innej części ciała i umieszcza je w kończynie z obrzękiem limfatycznym. Węzły chłonne przenoszone są wraz z własnymi naczyniami, tętnicą i żyłą, które zostają połączone z tętnicą i żyłą pod mikroskopem w miejscu obrzęku. Przeniesiony węzeł chłonny działa jak gąbka „zasysająca” nadmiar płynu limfatycznego z powrotem do żyły. Przeniesienie węzłów chłonnych przywraca prawidłowy przepływ limfatyczny i zmniejsza opuchnięcie związane z obrzękiem limfatycznym. Przeniesienie węzłów chłonnych zwykle wymaga krótkiego pobytu w szpitalu, ale zazwyczaj jest dobrze tolerowane przez pacjenta. Jednym z istotnych zagrożeń związanych z przeniesieniem węzłów chłonnych jest możliwość wywołania obrzęku limfatycznego kończyny, z której pobrano węzeł chłonny. Przypadki wtórnego obrzęku limfatycznego po przeniesieniu węzłów chłonnych są rzadkie.
Ekspertyza chirurgiczna Dr. Ewy Timek w leczeniu obrzęku limfatycznego
W celu przeprowadzenia operacji pomostów limfatyczno-żylnych i przeniesienia węzłów chłonnych wymagane są udoskonalone techniki mikrochirurgiczne. Dr Timek, po ukończeniu stypendium w dziedzinie mikrochirurgii na Uniwersytecie Stanforda, studiowała leczenie obrzęku limfatycznego z wykorzystaniem mikrochirurgii w wiodących światowych instytucjach w Seattle, Tokio i Genewie. Pani Doktor prowadziła badania i uczestniczyła w konferencjach na ten temat, pogłębiając wiedzę na temat obrzęku limfatycznego, jednocześnie edukując się i omawiając potencjalne możliwości z innymi.
FAQs
Patient Resources
Advanced Plastic Surgery
We’re here to help, with a number of patient resources designed to make your experience as comfortable as possible. Read through the materials below, and don’t hesitate to reach out.